Situs Makam Keramat Pangukusan Prabu Lingga Hyang, Lingga Wastu dan Jagabaya Di Gunung Panoknok Leuweung Dukuh Desa Cinanggerang Kecamatan Pamulihan Kabupaten Sumedang

Sampurasun

Mugia Rahayu Sagung Dumadi.
Seperti kita ketahui bahwa setelah lengser dari keprabuan Galuh Pakuan antara 739-783 Masehi, Prabu Ciung Wanara sebagai Raja di Galuh Bondan atau Kawali Ciamis (Darma ngarajaan), lalu melakukan manurajasunya ke Puncak Damar Darmaraja (kebiasan raja-raja terdahulu melakukan manunggaling kawula gusti dan melepaskan atribut kemewahan atau kemelakatan faktor duniawi sebagai contoh: Prabu Permana Di Kusuma Raja Galuh Pakuan ke 6 antara 724-725 Masehi, melakukan manurajasunya ke Gunung Padang Darmaraja, Prabu Tajimalela Raja Sumedanglarang ke 1 antara 721-778 Masehi, melakukan manurajasunya ke Gunung Lingga Darmaraja), dan kita tahu bahwa situs Prabu Ciung Wanara atau Prabu Jaya Prakosa Mandeleswara Salakabuana disingkat Buyut Maja alias Jaka Suratama berada di Puncak Damar Kecamatan Darmaraja.

Dalam buku Pakuning Alam Darmaraja dipantunkan silsilah Prabu Linggahyang dan Prabu Lingga Wastu dalam bahasa Sunda sebagai berikut:

Ciung Wanara geus jadi raja, Surawacana jadi patih, geus jadi Ratu Agung ayana di Pajajaran, panday domas lobana opat puluh, nyieun keris - pedang, ahir supagi aya perang di ahir.

Ayeuna carita Hariang Banga, jadi ratu di Majapait, tuluy nyieun kadatun sareng ngumpulkeun balad-balad Hariang Banga, tunda deui anu dicatur teruskeun Ciung Wanara, keur midangdang ngawula diri.
Geus kumpul liwat saking, ayeuna Pajajaran, panday Opat puluh rame-rame, gancangna nu mangun catur,  ngagurit Ciung Wanara geus jadi Ratu Agung, geus puputra Guruminda putraan deui Sang Perbu Linggahiyang.

Linggahyang geus jadi Ratu deui, Pajajaran eunggeus lawas, kagungan putra nu geus ilang, ganti deui Linggawastu, teu ka kocap putrana nu lobana, nu dicarita ngan saturunan sahiji. Linggawastu puputra deui, Linggawesi jenenganna, geus lawas di Karaton, Linggawesi geus pupus, puputra Linggalarang digancangkeun ieu catur, Linggalarang jadi raja, geus puputra ngaranna Perbu Siliwangi, geus lawas jadi Raja.

Pajajaran geus kumpul liwat saking, Siliwangi nu jadi Raja na, Pajajaran langkung rame, garwana urang pitjatur, Ratu emas Raja Mantri, seueur pisan putra na, nu loba teu dipicatur, nu dicaritakeun ngan sa urang, nu dicokot saturunan ngan sa hiji, teu dicarita putra nu loba na.

Geus puputra Raja Mantri, raden Meumeut, Raden Deungah (Raden Tenga), geus kitu gancangna bae, ayeuna urang picatur, nyaeta putra na Raden Meumeut nyaeta Sunan Pada, eta di Sumedang dudukuh, lembur Karedok ngaranna, geus puputra deui Gedeng Waru jeuneungan na. 1)

Dalam sebuah pupuh sunda lainnya Pupuh bubuka wawacan Sejarah Sumedang B, karya Haji Muhamad Jen maupun Pupuh Bubuka sejarah Sumedang karya RAA Martanagara Bupati Bandung, yang intinya menceritakan kisah di jaman Prabu Geusan Ulun, pembukaan pupuhnya diceritakan sebagai berikut :

Sang Prabu Linggahiang jadi Ratu di Sumedang. bibit tulak Siliwangi, ngeubatkeun ieu carita, nu jadi ratu gumanti, ku putra anu kakasih, Sang Prabu Linggawastu. Gancangna ieu carita, Prabu Linggahiang kagungan putra hiji istri, nyaeta Mutiasari, jeung panungtung ratu agamana Budha anu dipigarwa ku Sunan Guling putrana Prabu Pagulingan.

Kota Sumedang harita, pindah ka kiduleun Gunung Kacapi, Kutamaya disebut na, sakalereun Palasari, nyanding walungan hiji, sisi na beulah ti kidul, tanah na lempar pisan, awas ningal sakuriling ngan dua pal ti kota anu ayeuna. 2)

Agar kita tidak gagal paham, dalam memaknai Prabu Linggahyang digelari Dalem Haji Kusuma, Haji disini bukan orang yang berhaji ke tanah Suci, baiknya saya jelaskan sebagai berikut : 
Dalam sejarah Nusantara pra-Islam, Haji atau Aji juga merupakan gelar untuk penguasa. Gelar ini dianggap setara dengan raja, akan tetapi posisinya di bawah Maharaja.  Gelar ini ditemukan dalam Bahasa Melayu Kuno, Sunda, dan Jawa kuno, dan ditemukan dalam beberapa naskah kuno atau Prasasti.  Sebagai contoh Prasasti Batu Tulis diberitakan bahwa Prabu Siliwangi saat dinobatkan menjadi penguasa Sunda-Galuh bergelar Sri Baduga Maharaja Ratu Haji di Pakuan Pajajaran Sri Sang Ratu Dewata. Pakuan adalah ibu kota Kerajaan Pajajaran.

Makam Keramat Gunung Pangukusan berada pada Kawasan Geger Sunten Sumedanglarang paling atas di Ciguling bekas Ibukota Kerajaan Sumedanglarang.
Jika anda berniat berjiarah ke makam keramat pangukusan Di Gunung Panoknok, dimulai memasuki kawasan Geger Sunten Ciguling terus ke atas.

Kawasan Geger Sunten sekarang disebut Geger Hanjuang di Ciguling sebagai bekas ibukota kerajaan Sumedanglarang memiliki tinggalan Situs Cagar Budaya (SCB) dalam bentuk artefak bekas kerajaan karena di daerah tersebut pernah dijadikan wilayah Kerajaan Sumedanglarang pada fase pemerintahan kerajaan Sumedanglarang, yaitu :
- Pada fase kerajaan pada masa Prabu Gajah Agung atau Atma Brata antara 839 - 998 Masehi.
- Pada fase kerajaan Prabu Pagulingan atau Prabu Wirajaya Manggala atau Prabu Jagabaya antara  998 - 1114 Masehi.
- Pada fase Prabu Mertalaya atau Sunan Guling antara 1114 - 1234 Masehi.
- Pada fase estafet pemegang kekuasaan kerajaan Sumedang kakak beradik antara 1237 - 1462 Masehi yang dimulai dari Prabu Jayadinata, Prabu Tanding Kusuma atau Jaya Diningrat atau Pandita Sakti atau Pandita Wulung sampai Prabu Tirta Kusuma atau Sunan Tuakan 
- Pada fase Ratu Rajamantri sebelum diboyong ke Pakuan Pajajaran oleh Prabu Jaya Dewata atau Prabu Siliwangi yang tersirat dalam Naskah Primer Carita Ratu Pakuan dan berakhir di masa Ratu Sintawati atau Ratu Patuwakan antara 1462 - 1530 Masehi. 

Yang kemudian dialihkan ke Kutamaya yang daerahnya relatif maya datar (lahan datar) di Padasuka kecamatan Sumedang Selatan, pada masa Ratu Setyasih atau Ratu Inten Dewata atau Ratu Pucuk Umun Sumedanglarang dan Pangeran Santri atau Raden Sholih.

Di Gunung Panoknok Kampung Linggawastu Desa Cinanggerang Kecamatan Pamulihan yang berbatasan dengan Desa Mekar Rahayu Kecamatan Sumedang Selatan, ada makam-makam keramat pangukusan yaitu makam Prabu Lingga Hyang alias Dalem Haji Kusuma, makam Prabu Lingga Wastu alias Prabu Heulang Ngambang, makam Prabu Lingga Wesi alias Prabu Gilingwesi dan makam Prabu Pagulingan alias Prabu Jagabaya alias Prabu Tambakbaya dan makam-makam para pengawalnya yang tidak teridentifikasi nama-namanya. 

Prabu Pagulingan alias Prabu Jagabaya alias Prabu Tambakbaya dikarenakan banyak landihan atau penyebutan nama, kadang membingungkan peziarah, namun kita harus meyakini bahwa tokoh Prabu Jagabaya alias Prabu Pagulingan, Raja Sumedanglarang pada fase antara  998 - 1114 Masehi ada disini makamnya. 

Hal ini dikarenakan Prabu Linggahyang atau Dalem Haji Kusuma adalah besan dari Prabu Pagulingan atau Prabu Jagabaya atau sebutan lainnya Prabu Tambakbaya.

Prabu Linggahyang atau Dalem Haji Kusuma, beliau adalah Raja Sunda Pakuan Galuh dan Limbangan Garut yang melakukan manurajasunya, hingga wafatnya di Gunung Panoknok Leuweung Dukuh Kampung Linggawastu, Desa Cinanggerang Kecamatan Pamulihan berbatasan dengan Desa Mekar Rahayu Kecamatan Sumedang Selatan (wilayah Geger Sunten Ciguling dahulu). 

Prabu Linggahyang atau Dalem Haji Kusuma mempunyai permaisuri Ratu Amah Suriyanah atau Dalem Isteri, generasi ke 5 dari Sunan Ulun alias Maridja Jaya Limbangan Garut putra Prabu Tajimalela alias Brata Kusuma. 

Prabu Linggahyang atau Dalem Haji Kusuma dari Ratu Amah Suriyanah, mempunyai 2 orang anak yaitu :
- Siti Wulung, yang diperisteri oleh Prabu Linggawastu alias Prabu Baros Ngora alias Prabu Heulang Ngambang
- Mutia Sari alias Dalem Haji Purbakawasa, yang diperisteri oleh Sunan Guling atau Prabu Mertalaya alias Sunan Guling putranya Prabu Pagulingan atau Manggala Wirajaya alias Prabu Jagabaya, mempunyai anak :
1. Jayadinata
2. Kusuma Jayadiningrat alias Pandita Sakti
3. Sunan Tuakan alias Prabu Tirtakusuma

Salam Santun




Buku Silsilah Jati Sampurna Cipancar Hilir Sumedang Larang dan Cipancar Girang Limbangan, silsilahnya dibagankan sebagai berikut :






Sumber Referensi :
1) Buku Pakuning Alam Darmaraja 
2)  Sumedang B (Wawacan), warisan orang tua - Haji Muhamad Jen Cibitung,  Padasuka, Sumedang dan Wawacan Sejarah Sumedang karya RAA Martanagara Bupati Bandung.  
3) Babad Cipancar Hilir Sumedang, Buku Jati Sampurna Sumedang".

Baca Juga :

Tidak ada komentar