Hayu Urang Munjung Jeung Hucuhkeun Ka Sunda Supaya Marunjung Enya-enya

Tina Sunda Nu Jaya Keur Jaya Na Sunda

Ku lajuna jaman, urang loba pisan ngalaman robahna pajamanan tur robah-robahana kayakinan jeung payakinan nu ngeusianana. Pangarti jelema-jelema khususna nu sok disarebut nyakola atawa parinter oge robah-robah.

Salah sahijina geus pernah ditepikeun di ieu rohangan nyaeta ngeunaan harti Sunda. Kamus-kamus tur buku-buku robah-robah ngahartikeun entri kecap sunda. Malah, misalna wae, Ensiklopedi sunda wae nu ngaku jadi “ensiklopedi” teu urung ngan nyebutkeun sunda teh saukur dina ‘level’ suku, basa katut nagara mungkul teu noel saeutik oge kana falsafahna, jrrd…jrrd.

Kitu deui oge ngeunaan Munjung (Muja atawa Muhit).

Dijalma rea, Kecap :

Munjung pasti boga rasa’ kecap nu goreng,……arang jelema nyambungkeun jeung kecap munjungan….naha eta mah (munjungan) dihartikeun na teh alus?

Muja,…. ieu kecap jadi boga ‘rasa’ kecap goreng malah tempat muja (pamujaan) oge jadi boga warna rasa goreng…padahal pupujaan hate mah alus lin?

Muhit umumna goreng…. “Wah jang kumaha muhithna jelema mah muhithna ka maung jadi maung, muhitna ka dunya meunang dunya” padahal dina qur’an aya kecap Allahu ‘ala qulli syaiin muhit….kumaha lamun muhit ka Allah? He..he.. teu adil na tara disebut muhith (da muhith geus boga nilai rasa nu goreng).

Padahal nu sok muhit teh Allah, lin?? wallahu 'ala kulli syaiin muhith.

Tah pamanggih nu disarebut palinter ge sarua beda-beda: Nurutkeun kamus R. Sacadibrata munjung sarua jeung muja, Ari dina Kamus LBSS Muja hartina ngagungkeun, Munjung muja lantaran hayang beunghar jste ku jalan kotor.

Ensiklopedi Sunda, ieu tim redaksi milih nyandak harti kecap munjung “menjunjung tinggi orang tua karena rasa hormat” (nilai rasa kecap hade). Dina entri hiji deui maksud kecap munjung nu lain, diteumbleuhkeun kana buku yasana Moh Ambri –jadi lain ceuk nunyusun ensiklopedi- nu nyarioskeun munjung hiji pagawean

goreng nu aya di masarakat sunda nu aya hubungana jeung hayang beunghar menta bantuan siluman-silUman.

Naha bet kitu? Naha nu parinter the beda-beda? Ah eta mah urang bikeun ka ahli basa we… kumaha sabenerna. Ieu bahasan mah ngeunaan kayakinan, payakinan jeung kamampuh. Kumaha eta muhit ka maung munjung ka bagong muja ka buaya jeung ka sato-sato lianna teh enyana jeung naha bet wani ngajak ka ajengan sagala?

Malah pan aya wejangan jalma bijaksana nu kieu saurna “jang ulah munjung ka gunung ulah muja ka sagara, tapi munjung kudu ka indung muja kudu ka bapa…(malah mah keur jalma nu ngulik ditambahan ku)...”jang kudu (munjung) tepi ka indung nu teu muguran (muja tepi ka) bapa nu teu ngarangrangan) pernah manggihan nu kitu kitu? Cing dimana Ayana?”.


Munjung Ka sato

Ku deukeutna kahirupan urang sunda baheula jeung kahirupan sabudeureuna kayaning jeung sato margasatwa nepikeun ka :

(1) loba ajaran tur sesebutan ngeunaan hiji hal/ngaran nu di tepikeun loba nu make lambang sato supaya bisa gampang kahartieun kunu narima, misalna bae :

Dina kadugalan: sima maung, sima welang, Gerakan Pamonyet, pamacan, belut putih, jsb.

Dina cara neangan/ngumpulkeun rajakaya: Kawas bagong, kawas ula (oray), kawas monyet jsb.

Dina kalakuan : kawas jogjog mondok, kawas bueukmeunang mabuk, Leumpang lir maung teunangan, Ngahudangkeun macan turu, (jawara nu siap nyanghareupan) maung  ngamuk gajah meta.. jsb.

Dina sopan santun jeung tarapti diri; Kudu Tata (tatanan), titi (titinggi), duduga (uncal jalu), prayoga (hap-hap)

Dina gelar : Sweta Liman Sakti, Badak pamalang, Kidang pananjung, Gagak lumayung, Singaperbangsa jsb.

(2) Aya oge nu sabab nyilibkeun hiji kajadian ‘satire’ penting nu kaalaman ku luluhur supaya bisa kaharti ku jalma-jalma budiman wungkul, ari ka jalma-jalma ‘bodo’ mah ‘dipiharep’ bakal dianggap sakadar dongeng ubar tunduh jadi moal aya nu ngarasa ‘dinyerikeun tur diuar-uar’, urang caritakeun salah sahiji conto nu kadua dina carita sangkuriang:

Sangkuriang : hiji jalma nu bapana Anjing indungna Bagong

Jalma umum mah geus teu bireuk deui kana Sangkuriang nu jadi carita. Malah pernah rame nyebutkeun yen urang sunda cenah turunan anjing jeung bagong.

Ari maksud nu saenyana mah, nu kapanggih, kieu: Baheula aya raja sunda nu hiji waktu ‘safari’ ka kampung-kampung. Hiji waktos anjeuna kaleresan mendakan wanoja donto matak pantes dikias keun bagong (bagong oge sato leuweung nu dagingna ngeunah pisan – kalandepan jaman harita – ayeuna ge loba keneh nu moro bagong keur jadi daharan mahal pikeun nu beuki umumna urang tionghoa). Nya dasar raja sagala kenging. Teras weh ‘kiih’na di inum ‘bagong’ (saresmi). Gaduh putra istri geulis kasebat Dayang Sumbi.

Sanaos ahirna dicandak ka karaton diangkat janten putra, ieu putri teh ngaraos prihatin margi sanes putra ti menak - putra selir ti kalangan cacah - dugikeun ka dilingkungan karaton ge ‘kaasingkeun’seueur ‘kapoyok’. Ku papada putra sa Bapa ti istri-istri raja sareng kalangan karaton sok dibentenkeun, da umumna mah sanaos ti selir tapi paling henteu istri raja mah kedah ti putri raja daerah atanapi raja bawahan/patalukan.

Nya sadidinten gaduh ‘realm’ (pagawean umumna jaman harita keur awewe ninun) nyalira tara seueur ngumpul jeung kalangan karaton. Dibaturan ku para pangawal sareng emban wungkul. Diantara pangawal teh aya nu satia (silibna anjing sato nu satia kadunungana). Nya diantawis eta dua jalmi papada ‘akrab’ tur lungsur asih, sanaos teu tiasa nembrak sabab benten pangkat.

Dugikeun ka dina hiji waktos gaduh kasesah nu nulungan teh teu aya deui iwal ti eta pangawal. Ahirna saparantos ngaraos linggih di karaton ge di’bentenkeun’ ku papada, nu karaos asih haat nulung sadidinten mung eta pangawalna nya terasnamah mutuskeun anjeun nikah sareng pangawal ngantunkeun karaton.

Sok sanaos kaputusan anjeuna ‘mahiwal’ nikah sareng pangawal, bari asalna oge putra raja mahiwal margi ti ‘cacah’, ku raja tetep dina ngantunkeun karaton teh dititipkeun di hiji mandala (patapaan) da gaduh pangkat putri raja….di eta mandala mah Dayang Sumbi kenging panghormat somah nu nyugemakeun….terasna mah hiji waktos putrana ge kakoncara gaduh gelar Sang Guriang lain sangkuriang (Guriang hartosna patapa lalaki, lamun awewe ngarana Indang = kongas istrina Wong Agung Cirebon Pangeran Cakrabuana ti gunung marapi jenengan nu kawarti Nyi Indang geulis = patapa istri nu geulis) nu matih mampuh nepi ka ngawasa karaton… ...jeung satuluyna (dina bab ulikan mepeg Sanghyang Tikoro).

Catetan didieumah nyatana, anjing silib jalma satia, bagong silib jalma cacah kampung tapi dipikabogoh menak da ngeunah.

Urang balik deui, nu jadi poko dina ieu carita :

Dina ulikan sunda nu penting kumaha carana supaya JADI jalma satia, supaya JADI jalma alus sanajan lingkungan goreng. Kumaha JADI bisa nyakar kawas macan bari leungeun angger kawas ramo jelema. Kumaha beungeut angger beungeut jelema tapi JADI boga ‘aura’ kawas sorot na macan (lamun peru) jsb. Aya oge nu nepikeun ka kumaha supaya awak-awakan bisa robah JADI macan. Kumaha supaya bisa JADI mampuh neangan rijki nu jadi parijkian. Kumaha supaya JADI kawas tata kawas titi kawas duduga siga peryoga. Lain kaasup jeung ulah nepi ka kawas jalma nu nyaritakeun ajaran bari teu bisa migawena.

Dina neuleuman supaya bisa kawas diluhur ‘apresiasi’ diperlukeun. Apresiasi kana hiji hal bisa dipigawe lamun aya sikep munjung (ngahargaan)…museurkeun ku puja (muja) ...supaya bijil sari..katelah puja sari…

Kumaha carana? Jeung naha kadieunakeun jadi aya elmu ambatan?malah nyampur jeung urusan  nyembah dedemit? bagian saterasna urang kintunkeun upami pareng

Baca Juga :